samedi 2 avril 2011

Impaghjiddata par Ĵikkulani (2/2)

Una nuvella di
Paulu Franceschi




U lindumani, à listessa ora, i dui lambraschi erani à u so postu, ognunu daretu u so arbitronu. Mai stanchi, i dui boci lindi cuntinuavani d’intunà a bucchetta:

«– Ci hè una virità antica
A sani ancu in Sulinzara
Chì à dì l'Avè Maria
À lu vescu ùn s'ampara.

– Mintuvà vogliu lu fattu
Cunnisciutu bè in Canali
Chì accantu à lu focu
A scopa po ci stà mali. »

Paghjedda à pruverbii, com'è arrimani, dissi Kijjlo.

Xÿdd ascultava u cantu è di quandu in quandu, fighjulava à dritta è a manca. À un mumentu datu, Xÿdd vidì calcosa di verdi annantu à u so pedi. Era un insettu abbastanza maiori, cù u capu fattu à triangulu è i patti da davanti forti è longhi.
Ha vistu, o Kijjlo !? Mi pò ancu pizzicà, ‘ss’affari quì ?
– 'Ss'affari quì, induva ?
– Ùn a vedi micca, quì ti dicu !
– Ùn vecu nudda, ié. À chì locu ?
– Eh, ùn vedi mancu u corbu in u latti ! Annantu à u me pedi !
– Ah ! Quissa hè una ghjumenta di preti, o tontu. Ùn hè micca priculosa. Caccia la puri ! Ùn ti pò fà mali.
Ùn pizzica micca, a credi ?
– Innò ! Quissa po ùn pizzica. Ùn risichi nudda nudda.
Xÿdd feci par piglià una lignatedda chì era in terra, par pudè caccià si a ghjumenta di preti da u pedi. Ma di colpu, vulendu chjappà u rochju, Xÿdd sculisciò è cascò in terra, longu tiratu, in u pulitu. 
– Ch’è tù fussi natu capra è essa munta da i zini ! Ùn po stà in piazza ! Com'è tù sè balcu ! O barnacà !  Vo scummetta chì t’ani vistu avali !

Avà Xÿdd era sdragatu in terra, a faccia in a ghjerba. È ùn ci era più u so arbitronu par piattà lu. Scumbattia incù i pedi è i mani com’è un dannatu par pudè arrizzà si.
– Ah, metti u corru in a ghjerba ! briunò Kijjlo.

Difatti, avà ch’eddu era in u pulitu, tuttu u mondu, da a piazzetta, pudia veda à Xÿdd. Di quandu in quandu, ci era calchissia in assistenza chì u fighjulava. Ma u cantu cuntinuava listessu.

«– Ci hè ancu a vechja sapienza
Cunnisciuta in Casaglionu
Quandu lu soli tramonta
S'appronta po lu pultronu. »

Pocu dopu, Xÿdd cuminceti à pisà si pianu pianu. Avà, era rittu è fighjulava a piazzetta. A cumpagnia, in alligria, cuntinuava à rida è à sciaccamanà, com’è ch’è nienti fussi. È l’impruvisadori ùn dismittiani di cantà è d'impaghjiddà incù passioni:

«– Cità vogliu ancu lu fattu
Si sà bè in Alisgiani
Chì vadagni in prima mani
Si ni và à calzi in mani. »

Xÿdd stava rittu è ùn circava più di piattà si. Avà, tuttognunu u pudia veda. Ed infatti, ogni tantu, la ghjenti u fighjulavani. Ma senza parè diranghjati. À u capu di cinqui minuti, Kijjlo surtì ancu eddu da daretu u so machjonu, è s'affaccò à fiancu à Xÿdd. Avali, i dui cumpagni stavani ritti. Ùn si piattavani più. Ascultavani u cantu à palesu.

«– Ci hè una virità antica
Saputa hè in Montigrossu
Quandu lu ghjacaru invechja
A volpi li piscia addossu. »

Ha vistu, ùn si ni sò mancu avvisti ch’è no erami quì.
Difatti, la ghjenti à i toli è l'impruvisadori fighjulavani i dui lambraschi di quandu in quandu, ma senza riagiscia di manera particulari. Ùn paria micca ch’eddi avissini rimarcatu calcosa di spiciali. Ed infatti, a prisenza di Xÿdd è di Kijjlo ùn i disturbava mancu stampa.

Eppuri, Xÿdd è Kijjlo ùn erani micca tuttu à fattu com’è l’altri. Alti dui metri, erani. Cù u so corru turchinu à mezu fronti, è i so quattru bracci, Xÿdd è Kijjlo erani appena diffarenti di l’umanità urdinaria. Stavani ritti, unu accantu à l’altru, à sei metri di a piazzetta ind’eddu si sintia u cantu. Accadia di tantu in tantu ch’è i cantadori i fighjulessini, ma micca più ch’è l’altri, chì fidiavani a so assistenza, senza intarrompa si.
  Veda po ci ani vistu ! dissi Kijjlo.
Ùn ci ani mancu rimarcati, sì. Ùn facini micca attinzioni à no.
A so ciò ch’edda hè. N’ani dighjà vistu bon’parechji, Ĵikkulani. A sa chì l’abitanti di Ĵikko ci sò dighjà ghjunti, quì. È micca ch’è una volta sola. Ci sò scalati pocu suventi, quì in a Terra ! A dicini ancu i libra di storia Ĵikkulana, ti n’inveni: ci sò sbarcati i nosci in a siconda mità di u XXIesimu seculu, pà a maiò parti da 2062 à 2071. Ma u più hè statu di 2077. Tandu ci hè statu ancu una prisintazioni ufficiali è diplumatica, cù tuttu u tralallà. Ani fattu una cirimonia tamant’è u mondu, à l'ebbica. Hè par quissa, a cunnoscini bè a noscia razza. Ùn creda micca ch’eddi fessini attinzioni à no ! Saremu i primi Ĵikkulani ch’eddi vedini ! L’ani po a primura di no !
  Isièni ? A credi ?
Quand’è a ti dicu ! Di tutta manera semu cunnisciuti in tutta a galassia. Qual’hè chì ùn cunnosci i Ĵikkulani ?!
À veru ?
Apposta ch'è a ti dicu !

Xÿdd è Kijjlo erani urighjinarii d’una pianetta luntana, Ĵikko, situata in a galassia d'Andromeda, à circa 2,6 milioni d'anni luci da a Terra, in un sistemu sulariu chì cumpurtava vinti setti pianetti. È Ĵikko era una di ‘ssi pianetti, di taglia media, è forsi a più bedda. L'aria nativa di Ĵikko cumpurtava una cuncintrazioni impurtanta di radonu. Annantu à Ĵikko, ci stavani quindici miliardi d'essari sopr'umani chì campavani in bona armunia è si gudiani una felicità senza para.

A sa parchì ùn facini micca attinzioni à no, o Xÿdd ? A t’aghju da dì. Hè parch’è no parlemu corsu. Ci ani intesu parlà in corsu, capisci. Hè par quissa.
A credi ?
Ben’sicuru ! È quali semu po ?!
Erani fieri tremindù di l’Alti Scoli Dutturali di Ĵikko. Chì u so insignamentu era d’ottima qualità, quissa era saputa dignalocu. À l’Alti Scoli Dutturali, Xÿdd è Kijjlo aiani amparatu u corsu, è u parlavani lindu lindu. Chì à quiddi tempi, a scrittura aia cambiati di modu: i testi erani cunsidarati com'è un modu anticu anticu da trasmetta i cunniscenzi. Si scrivia avà in modu semanticu. È di più, i strutturi di i scritti erani cugnitivi, veni à dì si cunfurmavani à i strutturi probii aduprati da u ciarbeddu sopr'umanu. Cusì si pudia amparà mori cunniscenzi in una cappiamanata. Xÿdd è Kijjlo parlavani u corsu, u cicilianu, u gadduresu, u catalanu, l’aragunesu, u littonu, u sarikoli, u waziri, u gilaki, u quechua, u maori, u guarani, u palpa è u dakhini. Ed infatti, Xÿdd è Kijjlo capìani è parlavani i novi centu trenta setti lingui chì erani sempri in usu annantu à a Terra di a fini di u XXIesimu seculu. Era par via di quissa chì l’era stata cunfidata ‘ssa missioni di cullucà si in a Terra, 'ssa pianetta luntana, à u fini di studià u so statu ecunomicu, scentificu, culturali è puliticu. Chì in 2094, i dirighjenti scentifichi di Ĵikko aiani ussirvatu calcosa di stranu in l'atmusfera vicina di a Terra. Ci era statu un'imagina un pocu bistrocca annantu à i radari di Ĵikko, chì aia stunatu parechji rispunsevuli. Fù cusì  chì u guvernu scentificu di Ĵikko invieti à Xÿdd è Kijjlo par renda si ni contu.

Pianu pianu, i dui lambraschi s'avvicinetini di i dui impruvisadori. U cantu cuntinuava. Avà, ùn erani più cà à dui metri. Xÿdd è Kijjlo avanzavani pianareddu. U cantu aia cissatu una stundaredda. Xÿdd feci par porghja a so mani dritta interna à u cantadori, quissu chì t'avia a barretta. Ma quiddu, tandu, feci par andà un pocu in davanti. Quandu Xÿdd avanzeti a mani par tuccà lu, ùn truveti nudda. Xÿdd firmò stantaratu. Chì a so mani aia trapassatu u cantadori capeddigrisgiu. A so mani era intruta pà u corpu di l'impruvisadori ed iscìa avà pà u so spinu. A mani firmeti una stonda cusì, com'è intrappulata. Ùn capìa micca Xÿdd ciò chì s'era passatu. U so bracciu era passatu à traversu à l'impruvisadori. Ma a ghjara di u cantadori cuddava sempri è quiddu cuntinuava a so impruvisata, ridonu, com'è ch'è nienti fussi:

«– Citaraghju ancu lu fattu
Cunnisciutu in Casanova
Chì quandu lu porcu hè techju
Tandu si volta la trova.  »

È si campava di risa a cumpagnia è sciaccamanava à più pudè. Xÿdd è Kijjlo si fighjulavani, abbacciacati. Po Xÿdd infilzò senz’altru i so dui mani manchi à traversu u pettu è a spadda di u cantadori. È i dui mani manchi isciiani pà u spinu. L'impruvisadori ùn dismittia di cantà, allegru, cù avali i quattru mani di Xÿdd chì li surtiani da u spinu. Xÿdd, tandu, cuminciò à smanittà. Facia mova i so mani pianu pianu, eppo dopu più lestru. Eppo dopu, feci à spiccera. Sbarrabattulavani i mani di Xÿdd, ghjintrìani è iscìani  in u corpu di l'impruvisadori. Ghjintrìani pà u pettu eppo surtìani pu capu, intrìani pà u corpu è iscìani pà i spaddi. Fecini cusì entri è sorti i mani di Xÿdd senza resistenza alcuna, durant'è una stonda. Po Xÿdd cacciò i so mani è s'alluntanò un pucareddu. In ‘ssu mentri, Kijjlo s’era avvicinatu di u sicondu impruvisadori. Incù a so mani dritta esterna, feci un gestu ampiu chì travirsò u scafulatu da capu à pedi. A cumpagnia, edda, cuntinuava à rida è a sprimà a so gioia. Po ci era un omu chì t’avia una camisgia turchina è un mandigliu biancu, incù u so bichjirinu in manu. Kijjlo avvicinò a so mani dritta interna da u bichjirinu pienu di licori, è a mani passò à traversu, pianu pianu.

Xÿdd è Kijjlo stavani ritti, unu faccia à l’altru. I so corra si tuccavani, guasi. Avà, u cantu i disturbava. L’era falata. Scurati, erani sbiancati di colpu.

Ci vò ch’è no pìglimi i misuri ! dissi Kijjlo dopu à un mumentu.
Xÿdd cacciò da a so suttana un strumentu di misura chjucu chjucu. Annantu à u picculu screnu, si vidia una carta di a Terra.
U tassu quì hè di 630 becquereli par grammu, dissi Xÿdd.
È u tassu in altri cuntinenti ? intarrugò Kijjlo. 
Ci hà da vulè ch'è no aspèttimi un pocu... Aspetta ghjà ch'e vechi... Ancu peghju ! 715 in Asia, 812 in Africa, 788 in America !
È a media ? dissi Xÿdd.
T'emu un tassu mediu di 711 becquereli, calculatu à parta da deci milla pusizioni diffarenti in a Terra sana !

In un’attimu, si ramintetini tremindù u so corsu di Civilisazioni di Liveddu Umanu, in quarta annata d’Umanulugia à l’Alti Scoli Dutturali (ed era longa l’annata annantu à Ĵikko, chì t’avia cinqui centu sissanta quattru ghjorna). Ebbè, era raru chì una civilisazioni di liveddu umanu attignissini un liveddu sopr’umanu. I causi di l’estinzioni d’una civilisazioni umana erani varii, ma à spessu cuminciava pà a perdita di a diversità. ‘Ssa calata in a diversità cuncirnava  i pianti è l’animali, ma dinò l’essari umani. A diversità umana diminuia, par via di a sparizioni di a maiò parti di i lingui è di i culturi currispundenti. Ma à listessu tempu, ci era un accriscimentu di a pupulazioni di a pianetta. Era quidda a trappula. U più suventi, ci mancava dinò l'istituzioni in carica d'arrigulà di manera pacifica i littichi trà i cumunità d'ogni sorti, à u liveddu di a pianetta sana. In ‘ssi cundizioni, dopu à una calata trimenda di a diversità annantu à a pianetta, ci era tanti prublemi chì ci nascia a guerra. Incù u liveddu tecnulugicu è l’armi di distruzzioni chì a maiò parti di i dirighjenti pussidìani tandu, un apucalissi ùn istava tantu à succeda.

In a bucchetta adumbrata, un'antra strufetta sdrisgì u silenziu grevu:

«– Ci hè un fattu cunnisciutu
Si sà in Sant'Antuninu
Quandu hè nata una parsona
Natu hè lu so distinu.  »

Quandu ani vistu chì a so lingua aia da spariscia, ani vulsutu lascià ni una tistimunianza, dissi Xÿdd à u cumpagnu, fighjulendu u scafulatu incù tristizia. Tandu ani criatu 'ss'olugrammi assuciati à mascini cugnitivi...

Aiò o Xÿdd, a noscia missioni hè compia. Vultemu ci ni à u vasceddu, femu u nosciu raportu è andemu ci ni. Avà, ci tocca à andà à visità un’antra pianetta in a Strada di Roma: Xirõl.
Hujxuk ki oõ lplo, dissi Xÿdd.
Vxcferid ka jjkulo oõ khxga.

3 commentaires:

  1. "Hùxvàd sîs qoädfek màälang knürr" cum'elli dicenu quallà !

    JxYhA

    RépondreSupprimer
  2. 454 pagini visti u 4 d'aprili... sò cascati tutti i record ! A ripresa di fraquintazioni hè imprissiunanti (è parichji testi aspettani sempri a publicazioni...).

    RépondreSupprimer
  3. Tinimu à rassicurà i littori : i testi in aspittera sarani publicati. Avaremu più tempu cù i vacanzi chì s'avvicinani par dà capu à u bloggu.

    MB

    RépondreSupprimer